نان های ایرانی، به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین غذاهای ایرانیان، در تاریخ و فرهنگ ایران جایگاه ویژه‌ای دارند. از زمان‌های بسیار دور، پخت نان در ایران رواج داشته است، به‌گونه‌ای که به نظر می‌رسد ایرانیان از دوران باستان نان را به روش‌های مختلف تهیه کرده‌اند. به‌ویژه با توجه به شواهد باستان‌شناسی و تاریخی، می‌توان گفت که انواع نان‌های ایرانی نه تنها از نظر طعم و شکل متنوع هستند، بلکه هر یک از این نان‌ها نیز در پیوند با فرهنگ، منطقه و تاریخ آن نواحی شکل گرفته‌اند.
تاریخچه نان های ایرانی
تحقیقات تاریخی نشان می‌دهند که نان در ایران، همانند بسیاری از کشورهای دیگر، از هزاران سال پیش مصرف می‌شده است. شواهد تاریخی حاکی از آن است که غلاتی چون گندم و جو در دوران آشوری‌ها در ایران کشت می‌شده‌اند و به احتمال زیاد ایرانیان از آن زمان به پخت نان پرداخته‌اند. همچنین در کتیبه‌های ساسانیان و متون پهلوی قرن نهم، اشاره‌هایی به نان شده است که نشان می‌دهد این ماده غذایی در آن دوران در ایران اهمیت زیادی داشته است.
از نظر باستان‌شناسی، اولین نشانه‌های پخت نان در ایران به بقایای سیلوی گندم و تنورهای گنبدی‌شکل دوتایی در تپه سیلک (۳۰۰۰ تا ۳۲۰۰ سال پیش از میلاد) برمی‌گردد. علاوه بر این، در شهر جیرفت کرمان، شواهدی از کاشت گندم وجود دارد که نشان‌دهنده پیشینه طولانی مصرف نان در این سرزمین است.
انواع نان های ایرانی
نان های ایرانی به دلیل تنوع جغرافیایی و فرهنگی، ویژگی‌های خاص خود را دارند و می‌توان آنها را در دسته‌بندی‌های مختلفی قرار داد. در این بخش، به معرفی انواع نان های ایرانی و ویژگی‌های هر یک خواهیم پرداخت.
۱. نان سنگک
نان سنگک یکی از معروف‌ترین نان های ایرانی است که در ایران و کشورهای اطراف مصرف زیادی دارد. این نان به دلیل پخت در تنور سنگی که روی سنگریزه‌های داغ قرار دارد، طعم خاصی پیدا می‌کند. نان سنگک معمولاً نازک و ترد است و در ایران به‌ویژه برای وعده‌های غذایی مختلف استفاده می‌شود.
۲. نان بربری
نان بربری یکی از نان‌های محبوب ایرانی است که در گذشته توسط قوم بربر در جنوب تهران ساخته می‌شده است. این نان بیضی شکل با ضخامت ۳ تا ۴ سانتی‌متر و طول تقریبی ۷۰ سانتی‌متر، از خمیرمایه خمیر درست می‌شود و معمولاً به‌عنوان نان صبحانه با پنیر مصرف می‌شود.
۳. نان تافتون و لواش
نان‌های تافتون و لواش دو نوع نان نازک و صاف ایرانی هستند که به‌طور گسترده در ایران پخته می‌شوند. تفاوت این دو نان عمدتاً در نوع آرد و ضخامت آن‌هاست. نان تافتون معمولاً از مخلوط آرد گندم کامل و آرد سفید تهیه می‌شود، در حالی‌که نان لواش بیشتر با آرد سفید پخته می‌شود.
۴. نان بولکی (بلکی)
نان بولکی، که شبیه نان باگت است، در گذشته‌های نه‌چندان دور جزو نان‌های فانتزی ایرانی محسوب می‌شد. این نان با آرد گندم سبوس‌دار تهیه می‌شود و در مقایسه با نان باگت تردی کمتری دارد.
۵. نان‌های کماجی
نان‌های کماجی یا فطیر، که بدون استفاده از مایه خمیر و فقط با آرد ساده پخته می‌شوند، در مناطق مختلف ایران نظیر گلستان، آذربایجان، و سیستان رایج هستند. این نان‌ها بیشتر در میان اقوام کوچ‌نشین مصرف می‌شوند و به‌طور معمول با کره یا روغن مصرف می‌شوند.
۶. نان‌های ساجی
نان‌های ساجی معمولاً در مناطق شمالی ایران و برخی استان‌های دیگر پخته می‌شوند. این نان های ایرانی نیمه‌حجیم بوده و بر روی ساج‌های داغ پخته می‌شوند. نان‌هایی نظیر نان خلفه در گیلان و نان چِزِنگ در یزد از انواع نان‌های ساجی هستند.
۷. نان‌های دیگی
نان‌های دیگی یکی دیگر از انواع نان های ایرانی هستند که در دیگ‌های سنگی و چدنی پخته می‌شوند. این نان‌ها به‌ویژه در مناطق کوهستانی و روستایی پخته می‌شوند و دارای طعم خاصی هستند. نان روغن‌جوشی و نان کماج سهن کرمان نمونه‌هایی از این دسته نان های ایرانی هستند.
ابزار و مراحل پخت نان های ایرانی
پخت نان در ایران با استفاده از ابزار و روش‌های خاص خود انجام می‌شود. رایج‌ترین نوع تنور در ایران، تنور مخروطی‌شکل است که در آن آتش در ته تنور روشن شده و نان‌ها به دیواره‌های داخلی تنور چسبانده می‌شوند. علاوه بر این، نانوایان ایرانی از ابزارهایی مانند “ساراک” (تخته چوبی بلند) برای انتقال نان به داخل تنور و از “سیخ” برای برداشتن نان استفاده می‌کنند.
اهمیت نان در فرهنگ ایرانی
در فرهنگ ایرانی، نان نه‌فقط به‌عنوان یک ماده غذایی بلکه به‌عنوان یک نعمت از طرف خداوند شناخته می‌شود. اصطلاحات و ضرب‌المثل‌های مختلفی در زبان فارسی وجود دارد که جایگاه نان را در زندگی ایرانیان نشان می‌دهد. برای مثال، عبارت معروف «هر کس که به درگاه این سرای درآمد نانش دهید و از ایمانش مپرسید» بیانگر احترام و ارزش بالای نان در فرهنگ ایرانی است.
همچنین، اصطلاحاتی نظیر «نان‌آور»، «نان‌خور»، و «نان‌بر» که در زندگی روزمره و ادبیات فارسی بسیار به‌کار می‌روند، نشان‌دهنده اهمیت نان در ساختار اجتماعی و اقتصادی جامعه ایرانی است.
کلام آخر
نان های ایرانی با تنوع بی‌نظیری که دارند، بخش جدایی‌ناپذیر از سفره‌های ایرانی هستند. تاریخ طولانی پخت نان در ایران و روش‌های خاص پخت آن در هر منطقه، نشان از اهمیت این غذای ساده و در عین حال پرارزش دارد. از نان سنگک و بربری گرفته تا نان تافتون و لواش، هر کدام داستانی از تاریخ و فرهنگ ایران را روایت می‌کنند.
اگر شما هم به‌دنبال راه‌اندازی یک نانوایی برای تولید نان های ایرانی هستید، شرکت آسان پخت ساوه با ارائه دستگاه‌های نانوایی پیشرفته و با شرایط فروش اقساطی، می‌تواند شریک قابل اعتمادی برای شما باشد. با دستگاه‌های نانوایی تمام اتوماتیک آسان پخت ساوه، می‌توانید انواع نان‌های ایرانی را با کیفیت بالا و به‌راحتی تولید کنید و از طعم و عطر بی‌نظیر نان های ایرانی سنتی لذت ببرید.
برای خرید انواع دستگاه های نانوایی می توانید از طریق اینستاگرام یا صفحه تماس باما با کارشناسان آسان پخت ساوه در ارتباط باشید.
